De zwarte waterplakker

Een feestelijk moment voor onze bevlogen boomplanters: de 1400e en laatste boom van dit plantseizoen. De laatste boom van dit plantseizoen is de zwarte els die onze boomplanters een plek gaven.

Hij is er wat bedeesd onder. Het past hem niet zo goed om in de volle aandacht te staan als uitsmijter van deze bomenrubriek. De zwarte els (Alnus glutinosa) is een inheemse boom die veel in nattere grond groeit. Hij voelt zich thuis op plekken waar ook de populier en de wilg het naar hun zin hebben. De zwarte els (Alnus glutinosa) vindt u langs de Van Boendaleweg, de Vlaardingse vaart en meerdere waterkanten door de stad.

Stroomminnaar

Elzen zijn als echte waterliefhebbers vaak te vinden langs waterkanten en soms zelfs in het water. Hij kan zich dus prima handhaven in ons natte kikkerlandje! De Latijnse naam dankt deze boom daar ook aan: Alnus komt van ‘quod alatur amne’, wat neerkomt op ‘ik word door de stroom verzorgd’. Mooi hè? Een andere bron van zijn Latijnse naam zou ook het Keltische (a)lis kunnen zijn, wat water betekent en waar ook de wilg (salix) zijn naam aan ontleend heeft. 

Kleverig

Wie de knoppen, jonge twijgen of jong blad aanraakt, zal opvallen, dat de zwarte els een plakkerig kantje heeft. Ook dat zien we terug in zijn naam. Glutinosa komt van het Griekse gloeo waar ook het Engelse glue vandaan komt en dat betekent natuurlijk ‘kleverig’.

Bloederig rood

De Nederlandse naam, zwarte els, is aan de Latijnse gekoppeld. Els en Alnus lijken natuurlijk al veel op elkaar. Els zou nog teruggaan op el, wat rood zou betekenen. Wanneer de boom gekapt wordt, is het hout eerst licht, maar verkleurd al snel naar geel, oranjerood om daarna bloedrood te worden. Reden dat in vroegere tijden verhalen ontstonden over de duivel of heksen die in de els zouden wonen. In een Duitse legende, herbergde de els een kwade geest: de Erlkönig (elzenkoning of eigenlijk elfenkoning). Grappig extraatje: die elzenkoning is een vertaalfout en had eigenlijk elvenkoning moeten zijn

Wind

De els bloeit van januari tot maart met twee soorten katjes: de vrouwelijke katjes zijn kort, roodroze van kleur en kunnen rechtop staan. Na bevruchting veranderen zij in elzenproppen en gaan ze een beetje op mini-dennenappels lijken. Aan de elzenproppen kunt u de els goed herkennen in de winter, wanneer de zaden van de boom een ware trekker zijn voor barmsijsjes en puttertjes. De mannelijke katjes zijn lang en geelgroen. Ze hangen losjes naar beneden om met de wind hun stuifmeel de wijde wereld in te sturen.

Als een paal onder water

Wie kent het rijmpje nog: ‘Amsterdam die grote stad, die is gebouwd op palen…”? Grote kans dat het een heel ondergronds woud aan elzenstammen betreft. Houten palen werden vroeger veel gebruikt voor fundering van gebouwen, en elzenhout was hier uitstekend geschikt voor. Dit is namelijk nagenoeg oneindig houdbaar wanneer de palen geheel onder water staan. Maar als het grondwaterpeil zo zeer daalt dat de palen er bovenuit steken, dan gaat het hout wel rotten. Daarom ziet u nu ook veel oude pandjes schots en scheef staan. Vervelend probleem, wel karakteristiek.

Met de zwarte els nemen we afscheid van dit boomplantseizoen en daarmee ook van deze bomenrubriek. Het boomplantteam plantte dit boomplantseizoen 1400 bomen in onze stad. Ze verrichten hier en daar nog wat afrondende werkzaamheden al zijn de meesten van hen op dit moment vooral druk met het opruimen van stormschade. We hopen op een voorjaar met genoeg zon en regen om onze kleintjes een goede start te geven in het leven zodat alle Vlaardingers nog lang mogen genieten van al dat moois!

Verder lezen over andere bomen in onze stad? Kijk eens op vlaardingen.nl/bomen.